Kompulsywne zachowania seksualne, a mózg
W 2014 dr Valerie Voon z Cambridge University przeprowadziła badanie naukowe w celu odnalezienia neuronalnego podłoże problemu zwanego „kompulsywnymi zachowaniami seksualnymi” (CSB – Compulsive Sexual Behaviours). Punktem wyjścia w tym badaniu był fakt powszechności występowania problemu przy jednoczesnym braku przyjętej definicji i sposobu rozumienie mechanizmów powstawania i utrzymywania się tego zaburzenia. Brak norm diagnostycznych nie zmienia tego, że osoby borykające się z tym problemem często doświadczają cierpienia, wstydu i innych trudności.
Najczęściej problem utożsamiany jest albo z zaburzeniem kontroli impulsów albo z uzależnieniami szczególnie tzw. uzależnieniami behawioralnymi. Porównanie objawów związanych z kompulsywnymi zachowaniami seksualnymi z objawami uzależnień może pomóc w zrozumieniu i definiowaniu problemu. Powszechnie znanym objawem uzależnień jest zmiana reakcji na wskazówki dotyczące obiektu uzależnienia. Przykładowo alkoholik będzie bardziej wrażliwy na bodźce związane z alkoholem niż z inną substancją. Wysoka reaktywność jest również związana z prawdopodobieństwem nawrotu. Wrażliwość na wskazówki ma swoje podłoże neuronalne, są to struktury: brzusznego prążkowia (ventral striatum), grzbietowa przednia część zakrętu obręczy (dorsal anterior cingulate) oraz ciało migdałowate (amygdala). Jednak reaktywność na wskazówki seksualnie w grupie osób z problemem CSB i grupie bez tego problemu nie została zbadana. Badanie dr Voon miała na celu zbadanie właśnie tej zależności.
W badaniu wzięło udział 38 osób, 19 osób z grupy CSB i 19 osób bez problemu CSB (nie-CSB). Osoby zostały zakwalifikowane do grupy pacjentów z diagnozą kompulsywnych zachowań seksualnych na podstawie ankiet i wywiadu psychiatrycznego. Brano pod uwagę takie zmienne jak ilość lat zmagania się z problemem, częstotliwość , próby kontrolowanego używania, sposoby realizacji, próby leczenia oraz negatywne konsekwencje dla pacjenta i jego otoczenia. Wszyscy pacjenci spełnili kryteria zaburzenia hiperseksualnego i kryteria uzależnienia seksualnego. Ze względu na rodzaj prezentowanych bodźców wszyscy badani byli mężczyznami heteroseksualnymi, wykluczono także osoby z innymi zaburzeniami psychiatrycznymi. Badanie przeprowadzono przy użyciu funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI). Metoda ta pozwala obrazować nie tylko strukturę ale także funkcję mózgu, czyli pokazuje jakie regiony mózgu są zaangażowane w dany proces psychiczny. W trakcie skanowania fMRI uczestnikom z obu grup prezentowano materiał video w 5 różnych rodzajach: jawnie seksualny (np. sceny aktywności seksualnej), z erotyczną wskazówką, inne pobudzające (np. aktywność sportowa), pieniężne ii neutralne (np. panoramy widokowe). Po badaniu uczestnicy ocenili filmy pod względem jakie czują pożądanie seksualne i jak bardzo dany film im się podobał.
Wyniki pokazały, że pacjenci CSB w porównaniu do grupy kontrolnej (nie-CSB) wyżej oceniali swoje pożądanie na filmy jawnie seksualne, ale nie oceniali wyżej pożądania w trakcie oglądania filmów ze wskazówką erotyczną. Odwrotnie oceniali to jak bardzo podobały im się filmy, pacjenci wyżej niż grupa kontrolna ocenili filmy ze wskazówką, ale nie filmy jawie seksualne. Korelacja między oceną pożądania i lubienia była istotna, jednak grupy (CSB i nie-CSB)pod tym względem nie różniły się. Porównanie aktywności mózgu w trakcie oglądania filmów jawnie seksualnych oraz innych pobudzających pokazało w obu grupach aktywność w strukturach: brzusznego prążkowia(ventral striatum), grzbietowej przedniej części zakrętu obręczy (dACC), ciała migdałowatego(amygdala), podwzgórza (hypothalamus) i istoty czarnej(substantia nigra). Seksualnej pożądanie w trakcie oglądanie filmów jawnie seksualnych zostało połączone z aktywnością sieci dACC-ventral striatum-amygdala w obu grupach. Co więcej związek ten był silniejszy w grupie pacjentów z problemem kompulsywnych zachowań seksualnych. W obu grupach ocena wyższego pożądania wiązała się z większą aktywnością dACC, nie był takiej zależności w przypadku oceny tego jak film się podobał. W badaniu zauważono funkcję wieku, im młodsza była osoba z grupy CSB tym większa była aktywność w brzusznym prążkowiu. Wyniki tego badania pokazują podobieństwo problemu CSB do uzależnień. Wnioski płynące z wyników mogą wspierać dalsze badania oraz stwarzać hipotezy dotyczące terapii.
Autor: Małgorzata Wordecha